งานฐานรากถือเป็นงานโครงสร้างชนิดหนึ่งที่อยู่ใต้ดิน ทำหน้าที่แผ่น้ำหนักอาคารลงสูดินหรือเสาเข็ม ซึ่งการที่บ้านเราจะมีเสาเข็มหรือไม่นั้นขึ้นอยู่กับลักษณะของดินและน้ำหนักอาคาร ดังนั้นก่อนการสร้างบ้านอาจจะต้องมีการทดสอบดิน(Soil Test) ก่อนเพื่อให้รู้ว่าควรจะมีเสาเข็มหรือไม่ โดยหน้าที่นี้ทางวิศวกรผู้ออกแบบจะเป็นคนกำหนด
ประเภทของฐานรากโดยทั่วไปมีดังนี้
1.ฐานรากแผ่คือฐานรากที่ไม่มีเสาเข็ม ใช้การแผ่กระจายน้ำหนักลงสู่ดิน แบ่งเป็น
1.1 ฐานรากแผ่เดี่ยว (Isolate Spread Footing) เป็นฐานรากที่รับน้ำหนักของเสาหรือตอม่อเพียงต้นเดียว แล้วถ่ายน้ำหนักลงสู่ดิน
1.2.ฐานรากแผ่ร่วม (Combined Footings) คือฐานรากที่มีตอม่อมากกว่า 2 ต้นขึ้นไปอยู่รวมในฐานรากเดียวกัน
1.3.ฐานรากแพ (Mat or Raft Foundation) มีลักษณะเป็นฐานแผ่ร่วมขนาดใหญ่เป็นผืนเดียวกันทั้งหมด เสาทุกต้นจะวางอยู่บนฐานรากนี้ มักใช้ในกรณีที่ดินมีความสามารถในการรับแรงน้อย
2.ฐานรากที่มีเสาเข็มรองรับ (Pile Foundation) เหมาะกับสิ่งก่อสร้างที่ปลูกบนพื้นที่ที่มีชั้นดินอ่อน ต้องอาศัยเสาเข็มในการถ่ายเทน้ำหนักไปยังชั้นดินแข็งที่อยู่ลึกลงไปในแต่ละพื้นที่ ซึ่งมีระยะความลึกของชั้นดินแข็งไม่เท่ากัน
การจะใช้ฐานรากชนิดใดนั้น ต้องพิจารณาจากหลายปัจจัยโดยทั่วไปจะขึ้นอยู่กับชนิดของดิน และรูปแบบของอาคาร ซึ่งวิศวกรผู้ออกแบบจะเป็นคนกำหนดชนิดของฐานรากนั้นเพื่อให้โครงสร้างบ้านมีความแข็งแรงและสามารถรับน้ำหนักอาคารได้อย่างดี
ขั้นตอนทำฐานราก
- ขุดหลุมให้มีระดับความลึกตามแบบ
- ตัดหัวเข็มให้ได้ระดับตามที่กำหนด(กรณีฐานรากแบบใช้เสาเข็ม)
- โรยทรายหยาบบดอัดให้แน่น
- เทลีน หรือ คอนกรีตหยาบลงบนทราย
- เข้าแบบหล่อคอนกรีต
- ใส่เหล็กเสริมให้ได้ขนาดและลักษณะตามแบบ
- ใส่ลูกปูนหนุนรอบไม้แบบเพื่อให้มีระยะที่คอนกรีตหุ้มเหล็กหนาเพียงพอตามแบบที่กำหนด
- หลังเข้าแบบฐานรากแล้วก่อนเทคอนกรีตลงในแบบควรตรวจสอบเหล็กเสริม และลูกปูนให้ได้มาตรฐานและอยู่ในสภาพเรียบร้อยก่อนเทปูน